İlk Defa Duyuyorum: Jainizm

Jaizm, Tüfek Mikrop Çelik kitabında karşıma çıkan bir kelimeydi. Bir ara araştırmak üzere notlarıma kaydetmiştim ve zamanı geldi. Bu felsefeye dair benim ilgimi çeken bilgileri sizlerle paylaşacağım.

Jainizm Simgesi

    Jainizm, Cainizm veya Caynizm olarak farklı şekillerde söylense de  geleneksel anlamda Jain Dharma olarak bilinir. Güney Asya kökenli felsefe Jainizm'in Hindistan'daki 4 büyük dinden biri olmasının yanında Şamanizm ve Panteizm ile en eski dinlerden biridir ayrıca dünya nüfusunun toplam %0,04'ü de bu dine inanıyor. M.Ö 500'lü yıllarda Hindistan'da başlayan din, ruhani özgürlük ve kurtuluş kavramı temelinde kurulmuş ve tüm canlıların eşit olduğunu savunuyor. Dinin öne çıkan özelliklerinden biri de: şiddet karşıtlığı. Bunun yanında Jainizm sevgi ve merhameti yücelten ve bunlara çok önem veren bir din. Diğer bir yandan baktığımızda da Jainizm dininin önemli kurallarından ikisi; çilecilik ve keşişlik. Yani Jainizm çileci bir din. Çilecilik kavramının detaylarından birazdan bahsedeceğim.

Jain Tapınağı

   Dinin kurucusu Nataputta Vardamana (diğer adıyla Mavahir) iken kutsal metinleri ise Jain Agamaları Sidantalar'dır. Kurucu Mahavira 30 yaşına kadar normal bir hayat sürmüş ancak 30 yaşından sonra bir anda manevi bir aydınlanma yaşamasıyla birlikte hayat felsefesi değişmiştir. Sahip olduğu dünyevi her şeyini bırakmış ve yaklaşık 10 yıl boyunca meditasyon yapıp Jainizm dinin öğretilerini yazmış ve ardından bu öğretileri anlatmak için genelde Asya ülkelerini dolaşmıştır. Böylelikle dini yavaş yavaş yayılmıştır. Mahavira 77 yaşında açlıktan ölmüştür. Çünkü onlara göre beden aç kalmalıdır. Yani kurucu Mahavira aç kalıp ölmeyi tercih etmiştir. Bunun detaylarından da birazdan bahsedeceğim.

Mahavira'nın sembolik resmi

   Jainizm'de pek çok yasak var. Bunlardan bazıları kazma ve kürek kullanımı. Bu aletlerin kullanımının yasaklanmasının sebebi doğaya: toprağa ve toprakta yaşayan canlılara zarar vermesi. Bu sebeple tarım da yapılamıyor ancak çiçek yetiştirmek ya da ağaç dikmekle alakalı herhangi bir yasak yok. Bunun dışında yasak olmayan başka bir şeyden daha bahsedelim, ancak bu biraz ilginç: intihar etmek, yani kurucu Mahavira'nın tercih ettiği ölüm şekli.

  Jainizm felsefesinde Tenasüh ya da Ruh göçü ismiyle de anılan reankarnasyon inancı bulunuyor yani öldükten sonra başka bir bedende yeniden doğunacağına inanılıyor. Bu yüzden intihar serbest ancak bunun da belli başlı kuralları var. Ölmeye karar verdiklerinden itibaren yeme, içme, cinsellik gibi insani ihtiyaçlarını azaltıp zaman geçtikçe bu ihtiyaçlarını tamamen durdururlar. Hayatlarının son süreçlerinde ölüm orucu tutarlar. Bu aynı zamanda çilecilik kurallarını destekler. Jainizme göre çile çekerek ölen kişi aziz ya da azize ilan edilir. Bu reankarnasyon göçünün belli bir sıralaması var: bitki- hayvan- insan. Eğer biri hayvan olarak doğarsa bir daha bitki olamaz ya da insan olarak doğarsa bir daha hayvan olamaz. Yani bu sıralamada en yüksek mertebe insandır.

Jainizme Göre Canlılık Döngüsü

   Jainizm inancına sahip kişiler vejetaryendir. Buradaki vejetaryenlik bizim bildiğimiz vejetaryenlikten çok farklıdır. Şiddet karşıtlığı - şiddetsizlik temelinde yükselen bu vejetaryenlikle gereksiz şiddet veya zulüm ile elde edilen her türlü gıda yenilemezdir. Ancak bir canlı yanlarında ölürse onu yerler. Çok az yemek yiyip çok az uyurlar çünkü günlerinin büyük bir kısmını meditasyon yaparak geçirirler. Soğan ve sarımsaktan da uzak dururlar. Zira bunların tutku yani öfke, nefret ve kıskançlık yarattığını düşünürler. Yiyeceklerin kökleri olması onlar için iyi değildir. Kökleri olan bitkilerin hala canlı olduklarını düşünürler ve bu yüzden tüketmezler. Kurallara sıkıca bağlı inananlar gün batımından sonra yemez, içmez veya seyahat etmez.

 Aslında bu dinin temeli başta da bahsettiğim gibi tüm canlılara saygıdır. Tüm canlılara değer verirler. Jainlerin benim en çok şaşırdığım özellikleri ise nefes alıp vermelerinin bile canlıları öldürebileceğini düşündüklerinden maske takarlar. Dediğim gibi, maske takmalarının sebebi hasta olmaları ya da hastalıktan korunma değil dışarıya hastalık yaymamaları için. Hatta bazı jainler yolda yürürken ellerinde süpürge ile yolları süpürerek yürürlermiş. Sebebi ise yoldaki canlılara zarar vermemek.

Maske Takan Bir Jain

Dinlerinin 3 temel kuralı vardır: Doğru iman, doğru davranış ve doğru bilgi. Bunun yanında Jainler varlıkları 3 şekilde kategorize ederler: Henüz gelişmemiş olanlar, gelişme yolunda olanlar ve tekrar doğuş sürecinden kurtulup özgür hale gelenler. 

 Jainlerin 5 felsefesi vardır. Bunlar;
Ahimsa- En yüksek mertebedir. Her varlığa eşit saygı ve şefkat gösterilmeli. Şiddet uygulanmamalı.
Satya- Yalan konuşulmamalı. Her daim gerçek olan söylenmeli.
Asteya- Hırsızlık yapılmamalı.
Brahmacharya- Seksten uzak durulmalı.
Aparigraha- Hiçbir şeye sahip olunmamalı. Mülksüz olunmalı.

  Jainlerin bir tanrı inancı yoktur. Bir tanrının varlığına inanmazlar. Kendileri mükkemmel insan olma yolunda ilerlerler. Bazı mezheplerinde ise kıyafet reddedilir. Çırılçıplak gezerler. Din, Hinduizm’e benzer ancak Hinduizm’den farkı bahsettiğim gibi herhangi bir yaratıcıya inanmıyor oluşları.  Onlara göre bir yaratıcı yoktur ve evren sonsuzdur. Ayrıca varlığın ne başlangıcı ne de sonu vardır, hepsi ölümsüzdür.  Jainizm der ki: Evren kendi kendine var oldu, onu kimse yaratmadı, hiç kimse onu yok edemez, sonsuza kadar kalır, kendi varlığını sürdürür. Biz evreni sadece biliriz ama asla yönetemeyiz.